İSTANBUL BİLİMLER AKADEMİSİ

Genç Akademisyenler Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesini Tartışıyor

24-27 Nisan 2014/ Akçakoca

SONUÇ RAPORU

Yukarda belirtilen tarihler arasında gerçekleştirilen çalıştayımız, a) kuramsal ve olgusal düzeyde bilgi yeterlilik çerçevesi, b) bilişsel ve uygulamalı düzeyde beceriler yeterlilik çerçevesi, c) kişisel ve mesleki yetkinlikler çerçevesi olmak üzere üç ana başlıkta ve ek konferanslar eşliğinde gerçekleştirilmiştir. Buna göre:

Birinci oturumda:

a)      Lisans yeterliklerine dayalı olarak, aynı veya farklı bir alanda bilgilerini uzmanlık seviyesinde geliştirmek ve derinleştirmek, b) alanı ile ilgili disiplinler arasındaki etkileşimi kavramak, c) yüksek lisans yeterliliklerine dayalı olarak alanındaki güncel ve ileri düzeydeki bilgileri, özgün düşünce ve / veya araştırma ile uzmanlık düzeyinde geliştirmek, derinleştirmek ve bilime yenilik getirecek özgün tanımlara ulaşmak, d) alanıyla ilgili çeşitli disiplinler arasındaki etkileşimi kavramak, e) yeni ve karmaşık fikirleri analiz, sentez ve değerlendirmede uzmanlık gerektiren bilgileri kullanarak, özgün sonuçlara ulaşma imkânları ele alınmıştır.

İkinci oturumda:

a) Alanında edindiği uzmanlık düzeyindeki kuramsal ve uygulamalı bilgileri kullanabilme becerisi, b) alanındaki bilgileri farklı disiplin alanlarından gelen bilgilerle bütünleştirerek yeni bilgiler üretebilme, c) uzmanlık gerektiren sorunları bilimsel metodoloji uygulayarak çözümleyebilme yetisi, d) alanındaki yeni bilgilere sistematik bir biçimde yaklaşabilmek ve alanıyla ilgili araştırma yöntemlerinde üst düzey beceri kazanabilmek, e) bilimsel metodolojiye katkı yapan yeni bir yöntem geliştirebilmek ya da mevcut bir yöntemi farklı bir alana uygulayabilmek, f) özgün bir konuda, araştırma, kavrama, tasarım geliştirme, uyarlama ve uygulama becerileri tartışılmıştır.

Üçüncü oturumda:

a) Bağımsız çalışabilme ve sorumluluk alabilme yetkinliği, b) öğrenme yetkinliği, c) iletişim ve sosyal yetkinlik, d) alana özgü ve mesleki yetkinlik, e) yüksek lisans düzeyinde ele alınan yukardaki başlıklar, doktora düzeyinde de, bu düzeye özgü farklı içeriklerle ele alınmıştır.

Bu oturumlarda dile getirilen çeşitli soru, tespit ve düşüncelere ilişkin, aşağıdaki öncelikli ifadeleri örnek olarak verilebilir:

• Lisans eğitiminin doğurduğu genel algı mesleki yeterlilik kazandırma amacı yönündedir. Ancak bu süreç lisansüstü eğitimine de alt yapı hazırlama amacı taşımakla yükümlüdür, lisans eğitimi mesleki uzmanlık kazandırırken lisansüstü eğitimi akademik yeterlilik kazandırmalıdır. Dolayısıyla lisansüstü eğitiminde akademik gelişim mi, mesleki uzmanlaşma mı amaçlandığı, baştan belirlenmeli ve eğitimin içeriği de bu doğrultuda ele alınmalıdır.
• Bilimsel üretkenliği özellikle uluslararası indeksli dergilerde yayımlar yaparak artırmak için, bu dergilerde çok dikkat edilen atıf ve araştırma usullerine riayet edilmesi gerekmektedir. İndeksli yayının ne olduğu vb. noktalarda bilinç kazandırılması gerekmektedir. “Bilimsel araştırma yöntemleri” derslerinin az sayıda öğrenciyle pratik ağırlıklı olarak yürütülmesi gerekmektedir.
• Disiplinler arası çalışmaların yürütülebilmesi danışman desteğine bağlı kalmaktadır. Öncelikle yapılacak akademik çalışmanın amacının uygulamadaki bir sorunu çözmek olup olmadığı belirlenmelidir. Eğer amaç buysa, sorunun çözümü için farklı alanlara başvurmak kaçınılmaz bir ihtiyaçtır. Ancak akademik çalışma yalnızca akademik (akademik unvan vs. için) amaçlarla yapılıyorsa bu nokta da özellikle disiplinler arası konulardan kaçınılmaktadır. Bazı alanlar, örneğin hukuk, zorunlu olarak disiplinler arası nitelik arz etmektedir. Bu noktada anlaşılabilir ortak bir terminoloji oluşturabilme ihtiyacı doğmaktadır. Bu nedenle disiplinler arası çalışma önemlidir. Son dönemlerde ortaya çıkan disiplinler arası programalar faydalı olmakla birlikte yetersizdir. Beceriye dayalı eğitimden bilgiye dayalı eğitime geçtiğimiz için, yeterliliğin sağlanması, bütüncül bir bilişsel yaklaşımın kazanılmasını gerektirmektedir. Bu da lisansüstü eğitimde yapılacak disiplinler arası çalışmalarla sağlanabilecektir
• Hukuk fakültelerinde geçerli olan eğitim sistemi hocanın ders anlatmasıdır. Burada teorik bilgi verilmekle birlikte uygulamaya dair bir eğitim verilmemektedir. Lisansüstü eğitiminde de hukuk eğitiminde pratiğe yönelik bir beceri kazandırma kaygısı olmadığı görülmektedir. Öt yandan mühendislik bilimleri bakımından okulda alınan teorik eğitim pratikte uygulanamamaktadır. Zira öğrenciye üretim süreçlerinin farklı aşamaları ayrı ayrı öğretilmekte, öğrenci sürecin bütününe ilişkin bir fikir sahibi olmamaktadır.
• Yine özellikle mühendislik bilimlerinde eğitim materyali olarak görselliğin yeterince kullanılmaması büyük bir eksiktir. Bunun yanında realitede sürecin nasıl gelişeceği değil varsayımlar öğretilmektedir. Bu da beceri kazandırılamaması anlamına gelmektedir.
• İşletmeci için: iletişim becerisi, yönetim kabiliyeti, müşteri ilişkileri yönetimi, bilişim olanaklarının etkin kullanımı, verilerin toparlanması. Akademisyen için de yetkinliğin birincil unsuru verileri toparlamaktır. Akademisyen için yetkinliğin unsurlarından birisi bir yabancı dili etkin seviyede kullanmaktır. Yaparak öğrenmeyi başarabilen bir kişi, iyi bir işletmeci olabilir. İyi bir akademisyen olmak için ise yeterli bir mali imkâna sahip olmak gerekmektedir.
• Hukukçu için: yetkinliğin unsurları: alana hâkim olmak, mevzuata ve içtihattaki gelişmeleri takip edebilmek, hukuka dayanak oluşturan diğer bilimlerden yeterli ölçüde haberdar olmak, hukuki düşünme kabiliyetine sahip olmak, iletişim stratejilerini doğru şekilde belirleyebilmek, bilişim araçlarını doğru şekilde kullanabilmek, soyut teorik bilgiyi pratiğe başarılı bir şekilde uygulayabilmek. Akademisyen için: etkin çalışabilmek, alanda ihtisaslaşmak.
• Mühendislik için: bilgi üzerinde analitik yorum yapma kabiliyeti, sanayiyle entegrasyonu sağlayarak teorik bilgiyi pratiğe aktarabilmek.
• Coğrafya için: uygulamaya dâhil olabilmek.
• Dil-Edebiyat: ana dile hâkim olup, onu etkin kullanabilmek, iki dili karşılaştırabilmek. Akademisyen için: ana diline tarih, kültür ve gramer bakımından hâkim olmak, etkin iletişim kabiliyetine sahip olmak.
• Tarih için: Klasik Türkçe’ye hâkim olmak ve tarihi metinleri okuyabilmek.
• İyi bir akademisyenin kendisini sürekli geliştirmesi için sahip olması gereken şartlar: literatürü takip etmek, yeniliklere açık olmak, bakış açısını sürekli revize ederek geniş tutmak, eleştiriye açık olmak, rutinden kurtulup akademik çalışmalara odaklanabilmek, pratikle iç içe olmak, çalışmalarının sonuçlarını diğerlerine aktarmak, bilginin getirdiği sorumluluğun bilincinde olmak.
• Beri yandan, iletişim çağında olmamıza karşın iletişimsizlik, bilgi çağında olmamıza rağmen bilgisizlik örnekleriyle karşı karşıya oluşumuz, iletişim ve bilişim teknolojilerinin tek başına iletişim ve bilgi sağlayamadığını da ortaya koymaktadır.

Çözüm ve öneriler oturumu:

Girişte anılan başlıklar altında icra edilen, farklı içerikteki oturumların yanısıra, katılımcı görüşlerinin netleşmesi amacıyla, bir çözüm semineri düzenlenmiştir. Çözüm seminerinde varılan sonuçları da, aşağıdaki başlıklar altında toplamak mümkündür:

1) Usul açısından, geçmiş sorunların, geçmiş sorun olarak kabul görmesi ve sorunların değil, çözümlerin güncellenmesi gereği, 2) ana dili yabancı bir dil olan okutman sayısının artırılması, 3) uyum süreçlerinde yerel kültürlerin dikkate alınması, 4) öğrencilerin uygulama tecrübelerinin artırılması için, üniversite ve özel sektör işbirliğinin bu kaygı kapsamında geliştirilmesi, 5) öğrencinin yatkın olduğu anabilim dalının, mümkün olduğunca erkenden tespiti ve bu yönde danışma hizmetinin kurumsallaşması, 6) branşlaşmanın ikinci sınıftan itibaren başlaması, 7) Disiplinlerarası çalışmanın kurumsallaşması, 8) Bilgi ve becerilerin ayrı ayrı edinilebildiği, 9) ancak bunların ortak çıktısı olan yetkinliğin, ders programı kapsamına sığdırılamayacak, bire bir eğitim ilişkileri içinde kazandırılması gereken bir yeti olduğu.

Konferanslar:

Yukardaki faaliyetlerin yanı sıra, genç akademisyenlerin mesleki tecrübelerine kuramsal ve uygulamalı biçimde katkı sunmayı amaçlayan ve alanlarında uzman kişilerin katılımıyla, aşağıdaki konferans ve sunumlar icra edilmiştir.

a)      Türkiye’de Akademisyenlerin Refah Seviyesi.

b)      Dünya ve AB ARGE Piyasasında Son Eğilimler ve Türk araştırmacılar.

c)      Türkiye Yükseköğretiminde Sosyal Bilimler Eğitimi: Dün Bugün ve Gelecek.

(Konferanslar,  “çözüm ve öneriler oturumundan” önce gerçekleştirilmiş ve buradan edinilen verilerin de, katılımcıların çözüm önerilerine katkı sağlaması amaçlanmıştır.)

Sonuç:

İçinde bulunduğumuz ve “Küreselleşme” kavramıyla ifade edilen bu zaman dilimi, olumlu ya da olumsuz bakışlarda temellenen birçok tartışmayı beraberinde getirmekle birlikte, hayatın birçok teorik ve uygulamalı alanlarında, belirli standartlar, norm ve ölçütler geliştirerek, farklı toplumlar arasındaki anlaşma-anlaşılma ve işbirliğinin genel-geçer şartlarını tesis etme eğilimindedir. Dolayısıyla dinamik ve rekabet gücü yüksek, bilgiye dayalı, güçlü bir ekonomi için gerekli insan gücü yetiştirmek, mezunlara daha fazla istihdam temin etmek ve beri yandan pratik yararcılığın ötesine geçen toplumsal ilim-irfan hedefleri açısından da, yukardaki teorik tecrübeleri değerlendirmek anlamlı olacaktır.